Alimler de ümmet de bölünmüş

Teorik olarak şöyle düşünebiliriz:

Eğer ta başta alimler ihtilaf etmeselerdi veya ihtilaf (ictihad farkı) olsa da bu ihtilaf ümmeti mezheplere bölmeseydi 'alimlerin ihtilafından kaynaklanan tefrika' olmazdı.

Bu cümleyi açalım:

Alimlerin ictihad farklarının olması tabîîdir, insanın yaratılışı gereği olan bir vakıaya din karşı çıkmaz, nitekim bu sebeple İslam da ictihada ve hatalı isabetli ictihad ihtilafına izin vermiştir.

İctihad ihtlafı, su geçirmez kaplar gibi mezheplerin oluşmasına sebep olmayabilirdi; ama ne yazık ki bu sonuç gerçekleşti.

Mezheb olsa bile mezheb taassubu, mezhepçilik olmasaydı alim olmayan Müslümanlar dini hayatlarında muhtaç oldukları bilgiyi ve fetvayı bir bütün olarak İslam mezheplerinden alır, daha geniş (rahmeti bol) bir çözüm imkanı içinde olurlardı. Ne yazık ki, bu da olmadı.

Ama bugün meselemiz (ümmetin parçalanmasının sebeplerinden biri olan alimlerin ihtlafının tefrikaya dönüşmesi) fıkıh ve kelam mezheplerinin birden fazla olmasına dayanmıyor. Bugünkü problem, ümmeti bir noktada birleştirecek 'alimler birliğinin' bulunmaması, tam aksine tefrikayı besleyen 'alimler fırkaları'nın bulunmasıdır.

Alimler fırkaları niçin vardır?

Öne çıkan sebepleri sıralayalım:

1- Gaflet ve taassup. Bundan maksadım şudur: Bir konu alimlerin tartışmasına açık ise kesin değildir; kesin olmayan bir düşünce, bir çözüm teklifi, bir ictihad; kesin olan emir ve talimatın önüne geçemez, üstünde olamaz. Dinde tefrika, ümmetin bölünmesi, ümmet parçalarının birbirine karşı hale gelmeleri, daha da ileri giderek çatışmaları kesin olarak haramdır. Bir alim grubu, kesin olmayan ictihad ve düşünceleri, kesin haram olan tefrikaya sebep olduğu halde bunda ısrar ediyorlarsa -hıyanet yoksa- 'gaflet ve taassup' var demektir.

2- Hıyanet. Bundan maksadım ilmin menfaate alet edilmesi, maddi veya manevi çıkar yüzünden hak ve hakikatten sapılmasıdır. Tarihte ve günümüzde güç ve iktidar sahiplerinin yanında yer alan, gücün ve iktidarın haram menfaatinden istifade edebilmek için onlara hizmet eden alimler bulunmuştur; işte bunların yaptıkları 'hıyanet'tir. Yakından örnekler olarak Suriye'de Esed'in, Mısır'da Sisi'nin yanında yer alan ve bunların yaptıklarının meşru olduğuna dair fetva veren alimleri hatırlatabilirim.

3- Grupçuluk (taassubun bir çeşidi). Ümmetin tarikat, mezhep, siyasi parti, etnik topluluk, kabilecilik, bölgecilik, ulusçuluk… yüzünden parçalara ayrıldığını ve bazen bu parçaların birbiri ile savaştıklarını biliyoruz. İşte bu parçaların her birinin alimler fırkası vardır. Bu alimler fırkaları, dinin kesin ve tartışma götürmez emir ve talimatını öne alarak bir araya gelebilseler bir çeşit 'ümmetin icmâı' oluşur ve icmâa aykırı davranmak da kolay olmaz. Ama ne yazık ki, bu fırkalar bir araya gelmiyorlar, eğer mecbur olur da bir araya gelirlerse hakta ve hakikatte birleşmek yerine ayrılığı pekiştirerek ayrılıyorlar. Bazen güzel konuşmalar yapılıyor, ortak noktalara ait sonuç bildirileri yayınlanıyor, ama samimiyet olmadığı için uygulanmıyor.

Peygamberimiz (s.a.) 'Kıyamete kadar ümmet içinde bir topluluğun (tabii bir kısım alimlerin) hak ve hakikati temsil ederek var olacaklarını' bildirmiştir. Şüphesiz her fırka 'İşte o alimler biziz' diyeceklerdir. Ama dinimizde hak ve hakikat, kaf dağının arkasında gizli değildir; Kitap'ta, Sünnet'te ve icmada açıklanmıştır.

Çare bu açık ve kesin talimatı (hüda beyyinâtını) rehber edinmek ve hakem kılmaktır.